МУҲИТИ САРМОЯГУЗОРӢ

Афзалиятҳои стратегии сиёсати сармоягузорӣ

Тоҷикистон ҳамчун узви баробарҳуқуқи ҷомеаи ҷаҳонӣ барои татбиқи ислоҳоти иқтисодӣ ва ҳамгироии бештар ба иқтисоди ҷаҳонӣ талош мекунад. Бо мақсади беҳтар намудани фазои сармоягузори як қатор қонунҳои нави Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул карда шуданд, ки аз ҷумла қонунҳо дар бораи сармоягузорӣ, Қонун дар бораи минтақаҳои озоди иқтисодӣ, Қонун дар бораи шарикии давлат ва бахши хусусӣ, қарор дар бораи сармоягузорӣ ҳамроҳшавии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Конвенсияи СММ дар бораи эътироф ва иҷрои қарорҳои арбитражҳои хориҷӣ ва як қатор дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, ки ба ҳифзи ҳуқуқ ва манфиатҳои сармоягузорони хориҷӣ ва ватанӣ нигаронида шудаанд. Муҳимтарин дастоварди кишвар узвияти ин кишвар ба СҶТ аз соли 2013 мебошад.

Натиљаҳои ислоҳоти Ҳукумати кишварро љомеаи љаҳонї низ эътироф намуда, Ҷумҳурии Тоҷикистон дар гузориши Бонки ҷаҳонӣ «Пешбурди соҳибкорӣ» дар солҳои 2010, 2011 ва 2015 се маротиба ба рӯйхати ислоҳотгарони олї шомил шудааст. Ҳамчунин, дар натиҷаи татбиқи ислоҳоти назаррас ҷиҳати соддагардонии пешбурди соҳибкорӣ дар гузориши «Пешбурди соҳибкорӣ»-и Бонки Ҷаҳонӣ, ки танзими давлатии фаъолияти соҳибкорӣ дар ҷаҳонро арзёбӣ мекунад, то соли 2020 мавқеи Ҷумҳурии Тоҷикистон 20 зина боло рафта, ҷумҳурии мо ҷои 106-умро ишғол намуда, ба даҳгонаи ислоҳоти беҳтарини ҷаҳон дохил шуд.

Гузашта аз ин, барои фаъолияти босамари иқтисоди бозорӣ ва рушди устувори кишвар як қатор санадҳои стратегӣ таҳия ва қабул гардиданд, ки самтҳои афзалиятноки фаъолияти ҳукумати Тоҷикистонро муайян мекунанд. Ҳуҷҷатҳо аз инҳо иборатанд: Стратегияи миллии рушди Тоҷикистон (СМР) барои соли 2030, Барномаи миёнамӯҳлати рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон (МТР) барои солҳои 2016-2020 ва инчунин Барномаи сармоягузории давлатӣ (БИД) барои солҳои 2016-2020. Дар доираи ин ҳуҷҷатҳо Ҳукумати ҷумҳурӣ як қатор соҳаҳои афзалиятноки иқтисодиётро муайян менамояд, ки ба баланд бардоштани сатҳи зиндагии аҳолии кишвар дар заминаи таъмини рушди устувори иқтисодиёт нигаронида шудаанд.

Ҳамин тариқ, саҳми сармоягузорон ба лоиҳаҳои нави афзалиятнок, ки дар доираи ин стратегияҳо таҳия шудаанд, барои сармоягузорон як қатор афзалиятҳо доранд. Ҳукумати ҷумҳурӣ ислоҳоти институтсионалиро ҷиҳати беҳтар намудани фазои соҳибкорӣ ва фазои сармоягузорӣ бо роҳи:

• Таҳкими заминаи ҳуқуқӣ;
• Рушди иҷрои шартномаҳо ва системаҳои идоракунии корпоративӣ;
• Таъмини ҳуқуқи моликият;
• Бартараф намудани монеаҳои маъмурии нодаркор;
• Баланд бардоштани иқтидори сармоягузорӣ ва кам кардани хатарҳои сармоягузорӣ.

Тайи солҳои охир дар вилояти Хатлон, чун дар маҷмуъ дар ҷумҳурӣ раванди беҳбуди фазои соҳибкорӣ ва сармоягузорӣ фаъолона сурат гирифта, ислоҳоти институтсионалӣ ҷиҳати ташаккули инфрасохтори иқтисоди бозорӣ амалӣ карда мешавад. Дар вилоят шароити мусоид барои пешбурди соҳибкорӣ фароҳам оварда шуда, тамоми расмиёти маъмурӣ ба таври қобили мулоҳиза содда карда шудааст.

14 июни соли 2019 дар шаҳри Кӯлоби вилояти Хатлон мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатии вилояти Хатлон ва шаҳри Кӯлоб дар ҳамкорӣ бо мақомоти марказии кишвар Анҷумани байналмилалии сармоягузорӣ баргузор карда шуд. Дар Анҷуман доираи васеи соҳибкорону сармоягузорони маҳаллӣ ва хориҷӣ, намояндагони сохторҳои масъули давлатӣ, диаспораҳои тоҷикон, аз ҷумла аз Федератсияи Русия, мутахассисону коршиносон, инчунин васоити ахбори оммаи дохиливу хориҷӣ ширкат доштанд.

Анҷуман як минбари беназир барои роҳандозии равобити бисёрҷониба бо доираҳои тиҷорӣ ва илмии кишварҳои мухталиф, ошноӣ бо зарфиятҳои Тоҷикистон ва вилояти Хатлон, баррасии ҳамкориҳои ояндадор, барои ҷалби сармоя ва табодули таҷриба буд.

Минтақаҳои озоди иқтисодӣ (МОИ)

То 30 декабри соли 2020 дар минтақаҳои озоди иқтисодии вилояти Хатлон 36 субъект ба қайд гирифта шудааст, ки аз он 11 субъекти МОИ «Панљ» ва 25 субъекти МОИ «Дангара» мебошанд. Дар ин давра дар ин минтақаҳо дар маҷмӯъ беш аз 1 миллиарду 900 миллион сомонӣ сармоягузорӣ шудааст.

МОИ «Данғара»

Ҳудуд: –  521,3 га

Ба қайд гирифта шудаанд: – 25 субъект

Арзиши қитъаи замин $ 1/1 кв. м дар як сол.

Дар моҳҳои январ-декабри соли 2020 корхонаҳои МОИ «Данғара» ба маблағи 24,3 миллион сомонӣ маҳсулот истеҳсол кардаанд. Дар моҳҳои январ-декабри соли 2020 корхонаҳои дар ҳудуди МОИ «Данғара» фаъолият менамоянд ба маблағи 24,3 миллион сомонӣ маҳсулот истеҳсол кардаанд. Муваффақтарин корхонае, ки дар ҳудуди МОИ «Данғара» фаъолият мекунад, як ширкати чинӣ буда, самти афзалиятноки рушд коркарди нафт мебошад. Иқтидори лоиҳавии корхона дар як сол 1,2 миллион тонна мебошад.

Дар оянда аз ҳисоби зиёд кардани иқтидор истеҳсол ва коркарди нафт то 100 ҳазор тонна пешбинӣ шудааст. Боз як корхонаи азими дигар, ки ба субъектҳои МОИ «Данғара» дохил мешавад, корхонаи истеҳсоли конструкцияҳои металлӣ бо иқтидори то 1 миллион тонна металл мебошад.

Корхона дар ояндаи наздик ба як корхонаи калоне табдил доданист, ки дар он зиёда аз 400 кас бо кори доимӣ таъмин карда мешавад.

МОИ «Панҷ»

Ҳудуд: –  401,63 га

Ба қайд гирифта шудаанд: – 11 субъект

Дар моҳҳои январ-декабри соли 2020 ба МОИ “Панҷ” ба маблағи 2,1 миллион сомонӣ сармоя ҷалб шуда, бо оғози фаъолияташ ҳаҷми сармоягузории ҷалбшуда 12,2 миллион сомониро ташкил медиҳад. МОИ «Панҷ» ба 2 бахш тақсим шудааст: Бахши 1-уми МОИ – бо масоҳати 186 гектар аз логистика, тиҷорат, воридот, содирот, молия ва инноватсия иборат аст; Бахши 2-юм – бо масоҳати 215,6 га, ба бахши саноатӣ тааллуқ дорад.

Дар наздикиҳои МОИ «Панҷ» захираи зиёди ашёи хом, аз қабили реги кварцӣ, пахтаи хом ва инчунин маҳсулоти кишоварзӣ мавҷуд мебошад, ки онҳоро аз чаҳор минтақаи калоне, ки дар радиуси 50 км аз МОИ ҷойгиранд, дасрас кардан мумкин аст.

МОИ «Панҷ» дорои инфрасохтори хуби замонавӣ таъмин карда шудааст, аз ҷумла: бо назорати гумрукӣ, обтаъминкунӣ, нерӯи барқ ​​ва ғайра.

Дар МОИ «Панч» ширкати чинии «Дафтари ҷалби сармоя» бомуваффақият фаъолият дорад, ки дар самти сохтмон ва тиҷорат корхона таъсис додааст:

–   истеҳсоли шишаи ҳамвор ва дигар маҳсулотҳои шишагӣ,

–   таъсиси маркази логистикӣ;

–   сохтмони корхонаи коркарди маҳсулоти хоҷагии қишлоқ.

Соли 2019 дар шаҳри Кӯлоби вилояти Хатлон Минтақаи озоди иқтисодии Кӯлоб таъсис дода шуд. Масоҳати умумии минтақа 309 гектарро ташкил медиҳад. Айни замон мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатии вилояти Хатлон ва шаҳри Кӯлоб ҷиҳати ҷалби сармоя, аз ҷумла сармояи мустақими хориҷӣ ба ин самт фаъолона кор бурда истодаанд.

Дастгирии давлатӣ ба соҳибкорон ва сармоягузорон

Ҳамчун минбари муколамаи давлат ва бахши хусусӣ бо мақсади беҳтар намудани фазои соҳибкорӣ ва фазои сармоягузорӣ дар вилоят, Шӯрои машваратӣ дар назди Раиси Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии вилоят амал мекунад, ки дар он тамоми масъалаҳои дар ҷараёни фаъолияти соҳибкорон ба миён меоянд, ҳал карда мешавад. Ба ҳайати Шӯрои машваратӣ Кумитаи сармоягузорӣ, Раёсати рушди иқтисод ва савдо ва дигар шӯъбаҳое  шомиланд, ки ба рушди соҳибкорӣ дар минтақа мусоидат мекунанд.

Шарти муҳими рушди соҳибкорӣ дар вилояти Хатлон на танҳо мавҷудияти стратегияи дахлдори миллӣ ва барномаи дастгирӣ, балки омодагии созмонҳои давлатии минтақавӣ барои ҳамкорӣ бо ҷомеаи соҳибкорӣ мебошад.

Раҳбарияти вилояти Хатлон барномаи рушди савдо дар вилояти Хатлон барои солҳои 2022-2026-ро тасдиқ намуда, дар доираи он зербарномаи рушди соҳаҳои савдо таҳия гардид, хизматрасонӣ ва инфраструктураи шахру ноҳияҳои вилоят, ки сохтмони марказҳои савдо ва магазинҳо, дорухонаҳо, каҳвахонаю тарабхонаҳо, инчунин фермаҳои ширию молӣ, комбинатхои орду равғанро пешбинӣ менамояд. Илова бар ин, то 1 январи соли 2021 дар вилоят 35 лоиҳаи давлатии сармоягузорӣ, аз ҷумла таъмини заминҳои водии Данғара бо оби обёрӣ, сохтмони шоҳроҳи Душанбе-Бохтар, рушди чорводорӣ ва чарогоҳҳо, беҳтар намудани хизмати тиббӣ, сохтмони мактабҳо амали карда шудаанд.

Кафолатҳои ҳуқуқӣ барои сармоягузорон

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба сармоягузорон ҳуқуқҳои зеринро кафолат медиҳад:

• Ҳуқуқи анҷом додани ҳама гуна намуди фаъолияте, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст.
• Ҳуқуқи кушодани суратҳисобҳои бонкӣ бо асъори миллӣ ва (ё) хориҷӣ дар бонкҳои ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон.
• Ҳуқуқ ба тақсими ройгони фоидае, ки аз фаъолияти онҳо гирифта шудааст.
• Ҳуқуқи ба хориҷа интиқол додани даромад ва музди меҳнат бо асъори хориҷӣ, ки қонунан дар натиҷаи фаъолияти сармоягузорӣ ва истеҳсолӣ ба даст омадааст.
• Ҳуқуқи ҷуброни сармояи ба ӯ тааллуқдошта ва даромади вобаста ба онҳо дар сурати қатъ гардидани фаъолияти сармоягузорӣ бо гуноҳи сармоягузор.
• Ҳуқуқ ба содироти бемамониат (бе квота, иҷозатнома ва дигар тадбирҳои танзими гайритарифии фаъолияти савдои хоричӣ) молу мулке, ки дар аввал ба қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид карда шудааст.
• Ҳуқуқи истифодаи захираҳои табиӣ, замин, аз ҷумла ба иҷораи он бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.
• Моликияти маҳсулот, даромад ва фоида аз фаъолияти консессия, дахлнопазирии мухлати шартномаи консессия.

Дар сурати ворид намудани тагйироту иловаҳо ба қонунгузории сармоягузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, сармоягузорон дар давоми панч сол аз рузи интишори расмии чунин тагйироту иловаҳо онҳо ҳуқуқ доранд шароити мусоидтаринро интихоб намоянд. Ин низом нисбат ба тагйироту иловаҳое, ки ба Конститутсияи (Сарконуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид карда мешаванд, ки ба масъалаҳои амнияти миллӣ, тандурусти, ҳифзи муҳити зист, одоб ва ахлоқ дахл доранд, дахл надорад.

Кодекси граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон муносибатҳои соҳибкорон, шахсони воқеи ва ҳуқуқиро танзим намуда, ба пешгирии вайронкунӣ ё маҳдудияти ҳуқуқ равона шудааст. Фаъолияти Шӯрои машваратии назди Президенти кишвар оид ба беҳтар намудани фазои сармоягузорї далели саъю кӯшиши љумҳурї дар пешбурди сиёсати пайваста дар самти беҳтар намудани шароити пешбурди соҳибкорї дар кишвар мебошад. Фаъолияти Шӯрои машваратии назди Раиси вилояти Хатлон низ ҳамин ҳадафҳоро пайгирӣ мекунад.

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон кафолат медиҳад: баробарҳуқуқии сармоягузорони дохилӣ ва хориҷӣ, ҳимояи ҳуқуқии сармоягузорон ва фаъолияти сармоягузорӣ, роҳ надодани дахолати мақомоти давлатӣ ба фаъолияти сармоягузорӣ.

Сармоягузорон дар давоми 5 сол аз рузи бакайдгирии расмиашон ҳуқуқ доранд шароити мусоидтаринро барои худ интихоб намоянд.