Дар шаҳрҳо дар гирду атроф бофандагон, кулолгарон, оҳангарон, кандакориҳои чуб ва гач (алибастр) буданд. Дар базе минтақаҳо қоғази намунавӣ ва матоъҳои абрешмӣ тайёр карда шуданд. Онҳо асосан дар дастгоҳҳои оддии бофандагӣ гилемҳои қоғазӣ бофта шудаанд. Онҳо то ҳол дар тарҳҳои гулдӯзии муосир машҳуранд, ки ҳоло ҳам машҳуранд. Ҳунармандони имрӯза мисли садсолаҳо пеш аз тоқӣ (косаҳона), либоси занона ва ашёи рӯзгор, аз қабили гулдӯзии девори сузанӣ, рӯйпушҳои ороишӣ – руйҷо (дастархон) – дастархон ороиш медиҳанд. Дар арафаи ҳуҷуми араб гуруҳҳои асосии динӣ зардуштӣ, буддоия ва ҳиндуизм буданд. Бо вуҷуди ин. Ислом оҳиста – оҳиста ақибнишиниҳои дигарро иваз кард. Бисёр масҷидҳо сохта шуданд, ки дар байни онҳо мақбараҳои асрҳои ХI – XII то имруз дар Саят, Мазори Шариф, дар асри XV аз Уротеппа дар ёдгориҳои водии Ҳисор ва масҷидҳои комилан нигоҳ дошта шудаанд. Гуфта мешавад, ки дини тоҷикон майли онҳоро ба ҷаҳониён барои дарки илму адаб тасвир мекунад. Истилогарони араб забони тоҷикиро амалан несту нобуд карданд. Аммо гуфта шуд, ки осори воқеии классикони тоҷик:и абадӣ, суруд ва китобҳои илмӣ бозсозӣ шуданд.
Маданияти халқи тоҷик аз давраҳои қадим сарчашма мегирад. То имрӯз тоҷикон аксари урфу одатҳоеро нигоҳ доштаанд, ки то ба тарзи ҳаёти муосир ворид шудаанд. Агар шумо ба таърих шавқ дошта бошед, Тоҷикистон чизҳои зиёде дорад, ки таърихаш ба асри I пеш аз мелод рост меояд. Шояд ҷолибтарин аз тамошои он Панҷикенти бостонӣ бошад. Археологҳо биноҳои истиқоматӣ ва динӣ, расмҳои аҷоиби монументалӣ, ҳайкалҳои зебоеро кашф карданд, ки ба асрҳои VII–VIII–уми милод тааллуқ доранд. Таркиби меъмории ин шаҳр, ба ақидаи олимон, дар байни дигар шаҳрҳои осиёӣ мувофиқат надорад. Тоҷикон ҳамчун ҳунармандони ҳунари сафолӣ машҳур буданд. Дар шаҳрҳо ва водиҳо мардон дар чархи кулолӣ зарфҳои сафолий месохтанд. Дар ноҳияҳои куҳсор чархҳои кулогарӣ – зарфҳои дастии занона дар болои ҳамдигар истифода намешуд. То имрӯз баъзе навҳои қадимаи ҳунар аз насл ба насл боқи мендаанд. Зарфҳои нотакрору рангоранг, ҷевонҳо ва таомҳои ороишӣ дар салонҳои ҳунарии Душанбе истифода мешаванд ва то ҳол далели ин ҳунари бостонӣ мебошад.
Куртаи Чакан — дар ҳақиқат як либоси занонаи тоҷик аст, ки таърихи ҳазорсола дорад.
Куртаи чакан, ин аслан як либоси занона аст, ки дар идҳо ва бахусус дар рӯзҳои ҷашни Наврӯз ба бар мешавад ва аз гаронарзиштарин либосҳои тоҷикон ба шумор меравад. Бояд гуфт, ки куртаи чакан ба маънои бузургии у дар бораи шинохти фарҳанги тоҷикон, идеалият, занона, қофия, зирак ва одоб аст.
«Чакан – санъати гулдӯзӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» соли 2018 ба феҳристи мероси фарҳангии ЮНЕСКО шомил гардид.